SÖYLEV (NUTUK)

Nutuk, kelime anlamı olarak, "söz, lakırdı; söyleyiş, söylemek kuvveti"
demektir. Türkçede bu kelime daha çok "bir topluluğa karşı söylenilen
söz, hitabet" karşılığında kullanılmaktadır.
Dinleyenleri
coşturmak ve belli bir amaca yöneltmek; onlara bir duyguyu, bir
düşünceyi, bir isteği, bir ülküyü aşılamak; önemli açıklamalarda
bulunmak için yapılan etkili, coşkulu konuşmalara Söylev (Nutuk) denir.
Söylevler;
dinleyenlerin zekâ durumlarına, hayal güçlerine, duygularına,
ilgilerine göre hazırlanır. Dinleyenleri düşündürür, onlarda ilgi
uyandırır, onları coşturur, onlara beklenen davranışı yaptırır.
Söylevde;
konuşmacıyı ve dinleyenleri yanılgıya düşürmemek için aceleye
getirmeden düşünerek konuşmak, dinleyenlere karşı iyi niyet beslemek,
dinleyenlerin inanmasını sağlayacak biçimde dürüst konuşmak,
dinleyicilere karşı yaşının verdiği olgunluk içinde konuşmak,
dinleyenleri kıracak biçimde konuşmamak, gerekirse kendini
dinleyicilerin yerine koymasını bilmek, basmakalıp sözler kullanmamak,
abartarak konuşmamak gibi ahlâk ölçülerine önem verilmeli, özen
gösterilmelidir. (S. SARICA - M. GÜNDÜZ, Güzel Konuşma Yazma, s. 246)
Söylev
(Nutuk), aslında bir sözlü kompozisyon ürünüdür. Yalnız nutuk, yazıya
geçmişse ve kitabî özelliği varsa aynı zamanda yazılı kompozisyon ürünü
olarak da kabul görür. Türk edebiyatının en güçlü söylev (nutuk =
hitabet) örneği Atatürk' ün "Büyük Nutku"dur.



Söylev (Nutuk, Hitabe):

Bir
konuşmacı tarafından bir yerde toplanmış topluluğa, bir düşünceyi
coşkulu bir diile anlatmaya denir. Bunlara, "yaşatıcı yazılar" da
diyebiliriz. Öyküleme anlatım biçiminin ağırlıklı kullanıldığı,
okuyucunun bilgisini artırmaktan çok hayal dünyasını zenginleştirmeyi
amaçlayan yazı türleridir:
Bir gerçeğe inanan bir insanın toplumu bu
gerçeğe inandırmak için özünün bütünü ile yaptığı telkin sürecine
hitabet; bir fikri, bir davayı karşısındaki insanlara dil ustalığı ile
açıklamaya hitabet sanatı; toplum önünde bu konuşmayı yapana hatip; bir
insan topluluğuna bir fikri vermek bir ülküyü aşılamak amacıyla
söylenen sözlere ise nutuk veya söylev denir. Hatiplik sanatı, insanlık
geçmişinin en eski ve en köklü sanatlarındandır. Bu sanatla
peygamberler ve din adamları insanları doğru yola davet etmişler;
padişahlar, krallar ve kumandanlar ordularına bu sanatla hükmetmiş ve
savaşlar kazanmıştır. Hatip olmak isteyen kişi iyi düşünen, çok okuyan,
çok tecrübeli, gözlemi kuvvetli, içerisinde bulunduğu toplumu çok iyi
bilen, bilgili, ileri görüşlü, söz kurallarına gerektiği kadar önem
veren kişi olmalıdır. Hatip, gür sesli, özgür yaratılışlı, sevimli ve
cana yakın olmalıdır. Derin hissilik, canlı hayat, sağlam yapılı
bulunmak, inanç ve fikirlerde içtenlik, gür bir anlatım şekli hatibin
belirgin özellikleridir.
Hatibin dört temel amacı vardır.
1. Bir fikri veya bir meseleyi açık bir şekilde anlatmak
2. Dinleyiciler üzerinde bir iz bırakarak onları ikna etmek
3. Dinleyicileri harekete geçirmek
4. Dinleyicileri eğlendirmek
Hitabet
aslında bir hazırlık konuşmasıdır. Zaten yukarıda tanımladığımız üzere
hatip önceden hazırlanan nutku okuyan kişidir. O yüzden öncelikle bir
nutuk hazırlanırken dikkat edilecek hususları ele almalıyız.

Nutuk Hazırlanırken Dikkat Edilecek Hususlar:

1-
Nutku hazırlayan konuyu planlı bir şekilde hazırlamalıdır. Yazıya
geçirmeli ve hatip yazmış olduğu bu nutka önceden hazırlanmadır. Yazıya
geçirmeli ve hatip yazmış olduğu bu nutka önceden hazırlanmadır.
Konuşma sırasında ise yazılı metni yanında bulundurmalı; fakat konuşma
sırasında kâğıda fazla bakmamalıdır. Konusuna iyi hazırlanan hatip
kağıda göz ucuyla baktığı zaman konuşmasını hatasız yapacaktır.
2-
İçten konuşma yapmak kolay değildir. Büyük hatiplerin bile daha önceden
konusunu hazırladıkları ve yanlarındaki küçük notlarından
faydalandıkları ve o andaki konunun ahengine göre konuşmalarını
değiştirdikleri görülmüştür. Bu yüzden hatip, konuşma sırasında her
zaman metne bağlı kalmayabilir.
3- Nutkun giriş cümlesi toplumun dikkatini çekecek türden olmalıdır. Hatta ilk cümleler şiirsel bir üslupta olabilir.
4- Düşüncelerin planı iyi yapılmalı ve kullanılacak üslup iyi seçilmelidir.
5-
Gelişme bölümünde ise konu her türlü belgelerle konu açılır,
örneklendirilir ve ispatlanmaya çalışılır. Dinleyicinin tansiyonunu
yükseltecek fikirlerle sorulu cevaplı cümlelerle sonuç bölümüne geçiş
sağlanır.
6- Sonuç bölümünde ise işlenen konunun önemi ve toplumdaki tesirleri kesin ve etkili bir dil ile anlatılır.
7-
Hatip ele alacağı konuyu çok iyi bir şekilde savunabilmelidir. Bunun
için de hitap etme sanatının inceliklerini, toplum psikolojisini ve
düşünce yapısını çok iyi idrak etmelidir. Seçtiği sözcükleri ve
oluşturduğu cümleleri en etkili biçimde kullanmalıdır. Sesinin tonu,
mimikleri konuşmasının doğal akışıyla uygunluk göstermelidir.


ATATÜRK’ÜN 10. YIL NUTKU

Türk Milleti!

Kurtuluş savaşına başladığımızın 15'inci yılındayız. Bugün cumhuriyetimizin onuncu yılını doldurduğu en büyük bayramdır.
Kutlu olsun!
Bu anda büyük Türk milletinin bir ferdi olarak bu kutlu güne kavuşmanın en derin sevinci ve heyecanı içindeyim.

Yurttaşlarım!

Az
zamanda çok ve büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli, Türk
kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyeti'dir.
Bundaki muvaffakiyeti Türk milletinin ve onun değerli ordusunun bir ve
beraber olarak azimkarane yürümesine borçluyuz. Fakat yaptıklarımızı
asla kafi göremeyiz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak
mecburiyetinde ve azmindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medenî
memleketleri seviyesine çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah, vasıta
ve kaynaklarına sahip kılacağız. Millî kültürümüzü muasır medeniyet
seviyesinin üstüne çıkaracağız. Bunun için, bizce zaman ölçüsü geçmiş
asırların gevşetici zihniyetine göre değil, asrımızın sürat ve hareket
mefhumuna göre düşünülmelidir. Geçen zamana nispetle, daha çok
çalışacağız. Daha az zamanda, daha büyük işler başaracağız. Bunda da
muvaffak olacağımıza şüphem yoktur. Çünkü, Türk milletinin karakteri
yüksektir. Türk milleti çalışkandır. Türk milleti zekidir. Çünkü Türk
milleti millî birlik ve beraberlikle güçlükleri yenmesini bilmiştir. Ve
çünkü, Türk milletinin yürümekte olduğu terakki ve medeniyet yolunda,
elinde ve kafasında tuttuğu meşale, müspet ilimdir.
Şunu da
ehemmiyetle tebarüz ettirmeliyim ki, yüksek bir insan cemiyeti olan
Türk milletinin tarihi bir vasfı da, güzel sanatları sevmek ve onda
yükselmektir. Bunun içindir ki, milletimizin yüksek karakterini,
yorulmaz çalışkanlığını, fıtri zekasını, ilme bağlılığını, güzel
sanatlara sevgisini, millî birlik duygusunu mütemadiyen ve her türlü
vasıta ve tedbirlerle besleyerek inkişaf ettirmek millî ülkümüzdür.
Türk milletine çok yaraşan bu ülkü, onu, bütün beşeriyete hakikî
huzurun temini yolunda, kendine düşen medenî vazifeyi yapmakta muvaffak
kılacaktır.
Büyük Türk Milleti,
On beş yıldan beri giriştiğimiz
işlerde muvaffakiyet vaat eden çok sözlerimi işittin. Bahtiyarım ki, bu
sözlerimin hiçbirinde, milletimin hakkımdaki itimadını sarsacak bir
isabetsizliğe uğramadım. Bugün, aynı iman ve katiyetle söylüyorum ki,
millî ülküye, tam bir bütünlükle yürümekte olan Türk milletinin büyük
millet olduğunu, bütün medenî alem, az zamanda bir kere daha
tanıyacaktır. Asla şüphem yoktur ki, Türklüğün unutulmuş büyük medeni
vasfı ve büyük medeni kabiliyeti, bundan sonraki inkişafıyla, atinin
yüksek medeniyet ufkunda yeni bir güneş gibi doğacaktır.

Türk Milleti!

Ebediyete
akıp giden her on senede, bu büyük millet bayramını daha büyük
şereflerle, saadetlerle huzur ve refah içinde kutlamanı gönülden
dilerim.
Ne mutlu Türk'üm diyene!

Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ekim 1933, Ankara